Trong thế kỷ 21 – nơi đổi mới sáng tạo và tri thức là nền tảng của mọi đột phá, việc nghiên cứu khoa học không còn là đặc quyền của những nhà bác học, mà đang trở thành một kỹ năng cần thiết và khả thi với mọi sinh viên. Đặc biệt, trong môi trường giáo dục hiện đại, việc hình thành tư duy nghiên cứu và khả năng tìm kiếm – phát triển ý tưởng sáng tạo đang được xem như nền tảng quan trọng giúp sinh viên chủ động kiến tạo con đường học tập và nghề nghiệp của riêng mình.
Tại Trường Cao đẳng Công Thương miền Trung (MITC), điều đó không chỉ dừng lại ở lý thuyết. Thông qua chương trình đào tạo “Phương pháp tìm kiếm ý tưởng sáng tạo và xây dựng đề tài nghiên cứu khoa học”, do Phòng Quản lý chất lượng & Nghiên cứu khoa học tổ chức, sinh viên đã được tiếp cận với một hành trình học tập mới mẻ, kích thích tư duy và khơi dậy tiềm năng chưa được khai phá trong mỗi người học.
Nghiên cứu khoa học: Không xa vời như bạn tưởng
Trong suy nghĩ của nhiều sinh viên, “nghiên cứu khoa học” vẫn là một khái niệm… xa xôi. Nó gắn với phòng lab, luận văn, những công trình lớn mang tính hàn lâm. Nhưng thực tế, nghiên cứu khoa học bắt đầu từ một câu hỏi rất đơn giản: Tại sao lại như vậy? Có cách nào tốt hơn không?
Từ những quan sát đời sống, những vấn đề gặp phải trong học tập, công việc, hoặc từ xu hướng công nghệ, xã hội… sinh viên hoàn toàn có thể hình thành ý tưởng nghiên cứu. Vấn đề là làm thế nào để “chuyển hóa” những mầm ý tưởng đó thành đề tài thực tế, có phương pháp và giá trị ứng dụng?
Đó chính là mục tiêu then chốt mà chương trình đào tạo này hướng đến.
Giúp sinh viên học cách… nhìn thấy ý tưởng
Dưới sự hướng dẫn của Thầy Võ Anh Khuê – Phó Trưởng phòng Quản lý chất lượng & Nghiên cứu khoa học, sinh viên được tiếp cận những kỹ thuật đơn giản nhưng hiệu quả để:
- Khơi mở ý tưởng từ tài liệu nghiên cứu, các bài báo, báo cáo khoa học
- Phát hiện xu hướng từ tin tức công nghệ, đời sống, thị trường
- Khai thác nhu cầu thực tế trong trường học, cộng đồng, doanh nghiệp
- Ghi chép, hệ thống hóa vấn đề để dần hình thành mục tiêu nghiên cứu
Một điều quan trọng mà chương trình nhấn mạnh: ý tưởng sáng tạo không đến từ hư vô. Nó đến từ sự rèn luyện quan sát, sự nhạy bén trước vấn đề, và khả năng liên kết thông tin.
Bằng cách cung cấp những phương pháp cụ thể như sơ đồ tư duy, kỹ thuật đặt câu hỏi “5 Why”, mô hình SCAMPER hoặc bản đồ đổi mới sáng tạo, người học không còn bị “bí” khi nghĩ về một đề tài nghiên cứu – mà thấy rằng ý tưởng có thể đến từ… chính bài học ngày hôm qua, hoặc từ thắc mắc của một người bạn.
Tư duy nghiên cứu – Khung năng lực thiết yếu của người học thế kỷ 21
Trong môi trường học đường hiện nay, năng lực cốt lõi của người học không chỉ là kiến thức chuyên môn, mà còn bao gồm:
- Tư duy phản biện
- Kỹ năng giải quyết vấn đề
- Kỹ năng hợp tác, làm việc nhóm
- Khả năng tự học, tự nghiên cứu
- Kỹ năng trình bày và bảo vệ quan điểm
Chương trình đào tạo đã giúp sinh viên hình dung rõ ràng cách tư duy nghiên cứu khoa học chính là chiếc cầu nối để phát triển toàn diện những năng lực này.
Khi bắt tay vào xây dựng đề tài, sinh viên phải:
- Phân tích vấn đề một cách logic
- Tìm kiếm tài liệu có chọn lọc
- Đặt câu hỏi, kiểm chứng giả thuyết
- Thiết kế cách thử nghiệm, thu thập và xử lý thông tin
- Thuyết trình, phản biện và bảo vệ ý tưởng trước hội đồng
Tất cả đều là những kỹ năng mà doanh nghiệp đánh giá cao, nhà trường khuyến khích, và xã hội đang cần.
Nghiên cứu không chỉ là “học thuật”, mà là giải pháp cho đời sống
Một trong những thay đổi lớn mà chương trình tạo ra, đó là giúp sinh viên thấy rõ nghiên cứu khoa học không hề khô cứng hay xa rời thực tiễn.
Thầy Võ Anh Khuê đã đưa ra nhiều ví dụ thực tế:
- Một sinh viên ngành kỹ thuật nảy sinh đề tài cải tiến thiết bị thực hành
- Một bạn học ngành công nghệ thực phẩm nghiên cứu quy trình chế biến sạch hơn từ nguyên liệu địa phương
- Một nhóm bạn trẻ quan tâm đến tâm lý học sinh THPT trong mùa thi, từ đó hình thành đề tài nghiên cứu hành vi học tập và giải pháp ứng phó căng thẳng
Chính cách tiếp cận gần gũi, thực tiễn đã kích thích sự hứng thú, làm cho nghiên cứu trở nên “đáng làm” – không phải để hoàn thành nghĩa vụ, mà vì nó thật sự hữu ích.
Không ít bạn trẻ sau chương trình chia sẻ rằng: trước đây, các bạn cảm thấy “ngại” nghiên cứu vì nghĩ mình chưa đủ giỏi, chưa đủ ý tưởng. Nhưng sau khi hiểu được cách làm và thấy được giá trị thực tiễn, nỗi sợ ấy biến thành động lực. Nhiều người đã bắt tay vào viết đề cương đề tài đầu tiên của mình, chuẩn bị đăng ký tham gia các hội thảo, cuộc thi nghiên cứu khoa học trong và ngoài trường.
Đó chính là thành công lớn nhất của chương trình: không chỉ cung cấp kỹ năng, mà làm bừng dậy niềm tin và đam mê học tập, khám phá tri thức.
Và không dừng lại ở đây, những bạn đã tham gia khóa học còn trở thành hạt nhân lan tỏa tinh thần nghiên cứu trong lớp học, trong đội nhóm, góp phần hình thành văn hóa học tập chủ động và sáng tạo trong cộng đồng sinh viên MITC.
Không chỉ là một buổi đào tạo, chương trình còn giúp người học kết nối với hệ sinh thái hỗ trợ nghiên cứu khoa học tại MITC, bao gồm:
- Các mentor, giảng viên chuyên môn hướng dẫn đề tài
- Cơ hội tham gia cuộc thi ý tưởng, hội thảo sinh viên nghiên cứu khoa học
- Mạng lưới kết nối doanh nghiệp, chuyên gia, và các đơn vị đồng hành
Điều này giúp sinh viên không còn đơn độc khi bước vào hành trình nghiên cứu, mà có người đồng hành, nơi tham khảo và không gian để phát triển.
Sáng tạo là lựa chọn – Và bạn có thể bắt đầu từ hôm nay
Nghiên cứu khoa học không phải là con đường của riêng những “thiên tài” hay những ai giỏi toán, giỏi lý. Đó là một lựa chọn để bạn rèn luyện tư duy, tạo ra giá trị, và khẳng định mình trong hành trình học tập và phát triển cá nhân.
Chương trình đào tạo “Phương pháp tìm kiếm ý tưởng sáng tạo và xây dựng đề tài nghiên cứu khoa học” chính là một khởi đầu lý tưởng để bạn nhận ra tiềm năng trong chính mình, và từng bước nuôi dưỡng nó thành những công trình hữu ích cho cộng đồng, cho xã hội – và cho chính bạn trong tương lai.
Hành trình ấy không xa. Nó bắt đầu từ một câu hỏi, một ý tưởng – và một quyết định dấn thân.
Hữu Thiện
